Edward Fiszer "Miejsce urodzenia"

Był smukły, jasny i posępny – długo nie mógł się wydobyć z oszołomienia wywołanego straszliwym ciosem wrześniowej klęski i nie mógł pogodzić się z faktem, że oto znalazł się w obozie jeńców. Tam właśnie w Woldenbergu [...] spotkaliśmy się w roku 1940 [...].
Ale wszyscy, którzyśmy się z nim zetknęli, nie mieliśmy wątpliwości, że oto na naszych oczach formuje się prawdziwy, szczery poeta.
Andrzej Nowicki

Ten czy ów podśpiewując "Jutro będzie dobry dzień" czy "Przyjedź, mamo, na przysięgę", nie wiedział najczęściej, że właśnie Fiszer jest jednym z twórców Opolskiego Festiwalu Piosenki. [...] Ale Edward zaczynał swoją twórczość jako poeta. I poetą był w każdym uprawianym przez siebie gatunku literackim.
Tadeusz Kubiak

Daria Galant „Syrena Słowiańska”

Wydanie polsko-czeskie
Tłumaczył Libor Martinek

Okładka przód [pdf]

Okładka tył [pdf]

Interpretacje
Skupmy się teraz na książce „Syrena Słowiańska”. Jest to zbiór kilkudziesięciu wierszy, które czytamy bez uprzedniego zapoznania się z prozatorską czy jakąkolwiek inną twórczością literacką Darii Galant, tak jak większość czeskich czytelników, czyli bez uprzedzeń. Poezja ta nawiązuje do prozy autorki na wiele sposobów. Zarówno bezpośrednio – poprzez odniesienia do wcześniejszych utworów prozatorskich, których tytuły autorka przywołuje we wstępie do tomiku, jak i pośrednio – poprzez wypracowane już motywy, tematy, schematy, obrazy stosowane w prozie psychologicznej czy egzystencjalnej, często także przez elementy mitologii słowiańskiej (stąd oczywiście nazwa zbioru).
Tytułowa syrena to jednak nie okrutna istota rodem z mitologii nordyckiej, nie jest to również mała syrenka rodem z baśni Andersena, z miłości do ukochanego zdolna poświęcić swoje życie. Mamy tu raczej do czynienia z intymnymi przeżyciami, a ich źródłem jest głównie (choć nie wyłącznie) rozczarowanie w miłości, nieakceptowane rozstanie z partnerem, dla autorki niezrozumiałe i nieuzasadnione. W tekstach brak jednak ukrytej nienawiści czy goryczy powodowanej życiową porażką: „Wybaczam lasom / Ich wielkie cienie / Wybaczam tobie – / Moje cierpienie” – pisze Daria Galant w wierszu „Majowa burza”. Jak zauważyła w recenzji tomiku Agnieszka Kuniczuk-Trzcinowicz, odnajdujemy w tej poezji raczej „mądre skupienie na ludzkim wnętrzu, przyzwolenie na przeżywanie wszystkiego w taki sposób, na jaki pozwala indywidualna wrażliwość”. To rzadkość w dzisiejszym świecie, w którym rządzą media kreujące fałszywą rzeczywistość, narzucające odbiorcom styl życia celebrytów nakładających na twarz maski uśmiechu. Zbiór zdecydowanie stanowi zwrot ku autentyczności, opierającej się zarówno na folklorze słowiańskim – ale w mocno wystylizowanej postaci i z kilkoma wyjątkami niefiguratywnym (w przeciwieństwie do Václava Erbena czy Františka Ladislava Čelakovskiego), raczej wyczuwalnym w tle – jak i na unikalnej koncepcji panteizmu, ale w wydaniu chrześcijańskim, nie pogańskim. Zawsze ktoś jest obecny, jakaś siła wyższa, do pozornego chaosu wnosząca równowagę, porządek, piękno i spokój. A gdy osiągnie się spokój duszy, nie można zapomnieć o buddyjskiej orientacji autorki prowadzącej do świadomej pracy z duchowością, energiami. Jednak w oddali pobrzmiewają również głosy starożytnych filozofów i renesansowych uczonych oraz ich traktaty o zjawiskach naturalnych czy kosmologicznych.

Libor Martinek